नेपाली समाजबारे कलम चलाउँदै आएका चिकित्सक सरोज धिताल हिंसात्मक आन्दोलन र परम्परागत राजनीतिबाट अपेक्षा अनुरुप परिवर्तन नहुनेमा विश्वस्त बुद्धिजीवीहरूको आलोचक समूहले काठमाडौंको गतिशीलतालाई आफ्नै तरिकाले अगाडि बढाइरहेको बताउँछन्। “बढ्दो विश्वव्यापीकरण, संसारभरका मान्छेसँग सम्पर्क र सञ्चार–मिडियाको वृद्धिका कारण नयाँ पुस्तामा हामीले पनि दुनियाँलाई भेट्नुछ, अघि बढ्नुछ भन्ने चेत अभूतपूर्व रूपमा बढेको छ”, डा. धिताल भन्छन्, “२०२० को दशकमा नेपाली कला–साहित्यमा उभार देखिएको थियो। अहिलेको छाल त्योभन्दा धेरै माथि छ।” 

 

काठमाडौंमा हुने कला, फिल्म, संगीत र साहित्यका अन्तर्राष्ट्रिय महोत्सवमा सरकारको एकरत्ति लगानी छैन, सबै निजी क्षेत्रका उत्साही व्यक्ति र समूहले गरिआएका हुन्। काठमाडौंको कला–संस्कृतिमाथि वृत्तचित्र बनाउँदै आएका पत्रकार शेखर खरेल शहरमा भइरहेका फिल्म, साहित्य, कला लगायतका अन्तर्राष्ट्रिय महोत्सवले नेपालको छविलाई विश्वसामु उज्ज्वल बनाउँदै लगेको बताउँछन्। काठमाडौंको यो तरंगमा सरकारी योजना र सहयोग थपिए सुनमाथि सुगन्ध हुने विश्वास खरेलको छ। डा. धिताल भने काठमाडौंमा जीवनको सौन्दर्यचेत बढिसके पनि सरकार अझ्ै जड अवस्थामा रहेको बताउँछन्। उनी भन्छन्, “सरकार र राजनीतिक दलहरूको मानसिकता अझ्ै काठमाडौंको गति सुहाउँदो छैन।” 

 

तर, 'तिनीहरू त त्यस्तै भए, हामी केही गरौं' भन्ने शक्तिशाली जमात पनि खडा भएको देख्छन्, डा. धिताल। विश्वबजार ताक्ने यो जमातले अहिले नेपाली कला, साहित्य, संगीत र संस्कृति जस्ता क्षेत्रमा पुनर्जागरण ल्याएको छ। दुई–दुई वर्षमा काठमाडौंमा अन्तर्राष्ट्रिय नाट्य महोत्सव गर्दै आएको आरोहण गुरुकुलका सुनिल पोखरेल सरकारले केही गर्ला भनेर कुर्दा केही नहुने भएकोले सबै आ–आफ्नो ठाउँबाट सक्रिय हुनुपर्ने बताउँछन्। विश्वका सुसंस्कृत शहरका कला गतिविधि नियालेर तीन वर्षअघि सिद्धार्थ फाउण्डेशन स्थापना गरेकी सिद्धार्थ आर्ट ग्यालरीकी क्युरेटर संगीता थापा सरकारले कहिल्यै सहयोग नगरेको र आशा पनि नगरेको बताउँछिन्। थापा भन्छिन्, “नेपाल समकालीन विश्व कलाको एउटा केन्द्र हुनसक्छ, हामी त्यो चाहन्छौं।”