३ मंसीर बिहान ८ बजे हृदयघात भएका ललितपुर
ठैवका शेषलाल श्रेष्ठ गंगालाल हृदयरोग उपचार
केन्द्रमा । तस्वीर: डम्बरकृष्ण श्रेष्ठ

वितेको एक दशकमा नेपालमा मुटुरोग पाँच गुणा बढेको छ। राजधानीका मुख्य अस्पतालमा भर्ना गरिएका मुटुरोगीमध्ये ४० प्रतिशत हृदयघातका हुने गरेका छन्। देशभरबाट दैनिक सरदर ४०० मुटुरोगी आउने गंगालालमा मात्र वर्षमा १ लाख २० हजार मुटु रोगीको उपचार हुँदैआएको छ। मनमोहन कार्डियोथेरासिक सेन्टर र निजी क्षेत्रका नर्भिक तथा वयोदा अस्पतालमा पनि मुटुरोगी बढेका छन्। ४० वर्ष माथिकालाई लाग्ने मानिएको मुटुरोग धूम्रपान, मद्यपान, जङ्कफूड र मासुको उपभोगमा वृद्धि, विलासी जीवनशैली तथा खेलकुद र शारीरिक श्रम–अभ्यासको कमीका कारण युवा र बालबालिकामा समेत देखिन थालेको छ।  

 

 

राजधानीको ट्राफिक जाम पनि मुटुरोगीहरूका लागि काल बराबर छ। गत वर्ष हर्ट टु हर्ट नेपालले लगनखेलबाट गरेको परीक्षणमा एउटा एम्बुलेन्सलाई १० किमी दूरीको गंगालाल अस्पताल पुग्न १ घण्टा ४ मिनेट लागेको थियो। “हर्ट अट्याक भएको मान्छे यतिञ्जेलमा मरिसक्छ”, मुटुरोग परामर्श तथा जनचेतना अभियानमा सक्रिय हर्ट टु हर्टका अध्यक्ष विपिन राई भन्छन्, “राजधानीका धेरैजसो एम्बुलेन्समा एउटा शववाहनमा हुनुपर्ने जति सुविधा मात्रै छन्। ती पनि ट्राफिक जामले गर्दा समयमा अस्पताल पुग्न पाउँदैनन्।” 

 

"हृदयघात हुनासाथ छेउछाउकै
स्वास्थ्य केन्द्रमा आकस्मिक
प्राथमिक उपचारको व्यवस्था
मिलाउनु सरकारको कर्तव्य हो"
-डा. रामेश कोइराला,
गंगालाल हृदय केन्द्र

अहिले कसैलाई हृदयघात हुनासाथ गंगालाल अस्पताल नै दौडाउनुपर्छ। नेपालगञ्ज वा विराटनगरबाट विमान चढाएर वा पहाडी जिल्लाहरूबाट हेलिकोप्टर चार्टर्ड गरेर ल्याइने बिरामीको गन्तव्य पनि गंगालाल नै हुन्छ। गंगालालमा एकै दिनमा तीन वटा हेलिकोप्टरबाट मुटुका बिरामी आएको डा. कोइराला बताउँछन्। “जहाँबाट पनि बिरामीलाई यही अस्पताल ल्याउन खोज्दा बाटैमा धेरैको ज्यान जाने गरेको छ”, डा. कोइराला भन्छन्, “हृदयघात हुनासाथ छेउछाउकै स्वास्थ्य केन्द्रमा आकस्मिक प्राथमिक उपचारको व्यवस्था मिलाउनु सरकारको कर्तव्य हो।” 

 

 

मुटुको रक्तनलीमा बोसो जमेर हुने 'कोर्नरी अर्टरी डिजिज'ले हृदयघात निम्त्याउँछ। रक्तनलीमा विभिन्न कारणले जमेको बोसो फुटेपछि रगत जमेर मुटुको रक्त सञ्चालन प्रक्रिया बन्द भएपछि हृदयघात हुन्छ। हरेक मानिसको शरीरमा सबैभन्दा बढी काम गर्ने अंग नै मुटु हो। मुटुको मांसपेशी चौबीसै घण्टा सक्रिय रहने र यसका लागि सबैभन्दा बढी शक्ति र खानेकुरा आवश्यक पर्छ। यही क्रममा मुटुको रक्तनलीहरूमा मधुमेह, सूर्तीजन्य वस्तु, उच्च कोलेस्ट्रल, उच्च रक्तचाप, मोटोपना आदिका कारणले फोहोर या बोसो जम्छ र यसले रक्त प्रवाह रोकेपछि हृदयघात हुन्छ।