गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष हिउँदेबाली राम्रो हुने निश्चित भएको छ । २६ र २७ माघमा देशका विभिन्न भागमा पानी परेपछि हिउँदे अन्नबाली उत्पादनमा वृद्धि हुने पक्का भएको कृषि विज्ञहरू बताउँछन् । १० वर्षयता हिउँदे झ्री कम हुँदै गएपछि हिउँदेबाली उत्पादन ह्वात्तै घटेको थियो । कृषि सूचना तथा सञ्चार केन्द्रका प्रमुख खेम शर्मा पौडेल भन्छन्, “अहिलेको झ्री हिउँदेबालीका लागि अमृत जस्तै हो ।” देशको तेस्रो ठूलो बाली गहुँ उत्पादनमा गत वर्ष जस्तो ह्रास नआउने पक्का भइसकेको पौडेल बताउँछन् । हिउँदे झ्री नहुँदा २०६४ मा भन्दा २०६५ मा २ लाख २८ हजार मेट्रिक टन गहुँ कम उत्पादन भएको कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ ।

नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् अन्तर्गतको कृषि वनस्पति महाशाखाका वरिष्ठ वैज्ञानिक हरिकृष्ण उप्रेती पनि पौडेलसँग सहमत छन् । पानी परेपछि उत्पादन बढ्ने मात्रै होइन दाना पोटिलो समेत हुने हुँदा किसानहरू लाभान्वित हुने उप्रेतीले बताए । पहाडी भेगमा गहँु फुलेको र तराई मधेशमा दाना लाग्ने बेलामा पानी परेकाले उत्पादन वृद्धि हुन मद्दत पुगेको उनी बताउँछन् । उप्रेतीका अनुसार हिउँदमा लगाइने सबै बालीका लागि अहिलेको पानी पर्याप्त भने होइन । गहुँ मात्रै नभई मकै, आलु, करेला, तर्बुजा, गोलभेंडा, भेडेखुर्सानी, प्याज, ब्रो–काउलीलगायतका खाद्यान्न तथा तरकारी बालीलाई पनि अहिलेको पानीले फाइदा गरेको छ । माघमा परेको पानी चैते धानको ब्याडलाई समेत उपयोगी हुन्छ ।

हिउँदे झ्रीले खानेपानी र विद्युत् उत्पादनमा समेत राहत मिलेको सम्बद्धहरू बताउँछन् । काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेडका उप–प्रबन्धक तिलकमोहन भण्डारीले हिउँदे वर्षाले करिब एक हप्ता भए पनि राहत मिलेको बताए । पानी सङ्कलनको उपयुक्त व्यवस्था नहुँदा भने यस्तो राहत धेरै दिन टिक्न नसकेको भण्डारीको भनाइ छ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका प्रवक्ता दण्डपाणि बस्यालका अनुसार खानेपानीमा जस्तै विद्युत् उत्पादनमा पनि यसबाट छोटो अवधिको लागि मात्रै फाइदा पुगेको छ । नदीको पानी छिट्टै घट्ने र गर्मी लागिसकेकाले हिउँ पनि चाँडो पग्लिने भएकाले विद्युत् उत्पादनमा बढी लाभ लिन नसकिएको हो । नियमित र लामो हिउँदे झ्रीले मात्रै लोडसेडिङ घटाउन सक्ने प्रवक्ता बस्याल बताउँछन् ।

देशैभरी वर्षा

पानी पार्न आवश्यक चिसो बादल अफगानिस्तान, पाकिस्तान, भारतको जम्मु–काश्मिरहुँदै नेपाल भित्रिएपछि वर्षा भएको वरिष्ठ मौसमविद् राजेन्द्र श्रेष्ठ बताउँछन् । उनका अनुसार पश्चिमी वायुको प्रभावका कारण पानी परेको हो । हिउँदे झ्री नेपालको पश्चिम भागबाट पूर्वतर्फ क्रमशः कम हुँदै जान्छ । यस पटक भने मुलुकभरी नै पानी परेको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले जनाएको छ । बझङ, डोटीलगायतका जिल्लामा १२ वर्षयता पहिलो पटक हिउँ परेको छ । महाशाखाका अनुसार दुई दिनमा विभिन्न ठाउँमा सामान्यभन्दा बढी नै पानी परेको छ । फेब्रुअरी महिनाको सामान्य वर्षा ६०.७ मिलिमिटर रहेको डडेलधुरामा ७१.७ मिलि तथा २८.४ मिलि रहेको धनगढीमा ४९.० मिलि र ४०.५ रहेको जुम्लामा ६५.५ मिलि वर्षा भयो । त्यसैगरी १७.५ मिलि रहेको काठमाडौंमा २१.५ मिलि र १७.७ मिलि रहेको नगरकोटमा २३.४ मिलि वर्षा भयो ।