अमेरिकामा आयोजित बोस्टन सम्झैता र राज्य निर्माणसम्बन्धी कार्यक्रममा भाग लिन आफ्नै र अन्य पार्टीका सभासद्सँग जान लागेका माओवादी पोलिटब्यूरो सदस्य अग्नि सापकोटाले अन्तिम घडीमा अमेरिकाको प्रवेशाज्ञा अनुमति (भिसा) पाएनन् । कारण थियो, गम्भीर मानवअधिकार उल्लङ्घनमा संलग्न रहेको उनको विगत । सापकोटाले कूटनीतिक निकायबाट व्यहोर्नुपरेको यो दोस्रो अस्वीकृति हो । गएको पुसमा अष्ट्रेलिया जाने उनको प्रयास पनि यही कारण विफल भएको थियो ।

मानवअधिकार उल्लङ्घनका घटनामा मुछिए पनि देशभित्र उन्मुक्त अवस्थामा भएका शङ्कास्पद मानिसहरू अन्तर्राष्ट्रियजगतको निगरानी बाहिर छैनन् भन्ने दृष्टान्त हो, सापकोटा भिसा प्रकरण । सापकोटामाथि २०६२ वैशाखमा काभ्रे, दाप्चाका अर्जुनबहादुर लामा (४८) को अपहरण र ‘सफाया’ गर्न आदेश दिएको आरोप छ । लामा प्रकरणमा सापकोटाको संलग्नताबारे अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकारवादी संस्था ह्युमन राइट्स वाच र नेपालका केही अधिकारवादी संस्थाले लामो अनुसन्धान गरेर प्रमाण जुटाएका थिए ।

अष्टे«लियाली दूतावासले यही घटनाका आधारमा शुरुमै सापकोटाको प्रवेशाज्ञासम्बन्धी आवेदन अस्वीकृत गरेको थियो, अमेरिकी दूतावासले भने अन्तिम समयमा मात्र प्रवेशाज्ञा दिन नमिल्ने जनायो । सामान्यतः यस्तो आरोप लागेका व्यक्तिलाई प्रवेशाज्ञा दिने चलन नभए पनि अमेरिकाले शुरुमा त्यति ख्याल गरेको थिएन । स्रोत भन्छ, “अष्ट्रेलियाली राजदूतावासबाट प्रमाणसहित विवरणहरू अवगत भएपछि अमेरिकी दूतावासले सापकोटाको भिसा रोक्ने निर्णय लिएको हो ।”

अमेरिकाको संघीय कानून अनुसार, नेपालमा अपहरण र हत्यामा संलग्न भएको अभियोग लागेका सापकोटा विरुद्ध कुनै उजुरी परेमा अमेरिकामै पनि पक्राउ पर्न सक्ने जानकारी राजदूत स्कट एच डिलिसीले एमाओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाललाई गराएको स्रोत बताउँछ । दाहालले भने उल्टै १२ असारमा पार्टी मुख्यालयमा पत्रकार सम्मेलन गरेर सापकोटा विरुद्ध कुनै मुद्दा नभएको दाबी गरेका थिए । स्मरणरहोस्, सर्वोच्च अदालतले २७ फागुन २०६४ मा सापकोटासहित काभ्रेका पाँच एमाओवादी नेताविरुद्ध लामा हत्याको जाहेरी दर्ता गर्न जिल्ला प्रशासन र प्रहरीलाई आदेश दिएको थियो ।

माओवादीको १० वर्षे हिंसात्मक विद्रोह र दोस्रो जनआन्दोलनताका देशभर मानवअधिकार उल्लङ्घनका गम्भीर घटना भएका थिए । नेपालको राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगलगायत सरकारबाट गठित अधिकार सम्पन्न छानबिन आयोगहरूले दोषीका नाम किटान गरी कारबाही सिफारिस गरे पनि कसैमाथि कारबाही भएको छैन । यो अवस्थामा मानवअधिकारका क्षेत्रमा कार्यरत राष्ट्रिय–अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाले कतिपय प्रमुख घटनालाई प्रतिनिधि ‘केश’ बनाएर अनुसन्धान गरेका थिए । एमाओवादी नेता सापकोटा उनीहरूको त्यही अभियानमा परेका हुन् ।

अभियानमा संलग्न एक अधिकारकर्मीका अनुसार, गम्भीर मानवअधिकार उल्लङ्घनका घटनामा संलग्न व्यक्तिहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगमा कारबाहीको दायरामा ल्याउन सरकार र माओवादी पक्षबाट भएका दुई–दुई घटनालाई अन्तर्राष्ट्रियकरण गरिएको थियो, जसमा माओवादी संलग्न काभ्रेका लामा र काठमाडौंका व्यापारी रामहरि श्रेष्ठको हत्या तथा राज्यबाट मारिएकी काभ्रेकी मैना सुनुवार र धनुषाका सञ्जयकुमार कर्णको हत्याका घटना समेटिएको छ ।